Eğer kripto dünyasında kaldıraçlı işlemler yaptıysan, özellikle de perpetual (süresiz) vadeli işlemler kullanarak bir pozisyon açtıysan, muhtemelen “funding rate” yani fonlama oranı terimiyle karşılaşmışsındır. İlk bakışta arka planda kalan teknik bir detay gibi görünse de, bu küçük yüzde birimi kar ve zarar üzerinde ciddi etkiler yaratabilir.
Aslında birçok profesyonel yatırımcı, bir pozisyon açmadan önce fonlama oranlarını kontrol eder. Çünkü bu oran, sessizce kazancını kemirebilir ya da seni pozisyonunu koruman için ödüllendirebilir.
Perpetual Vadeli İşlemler Nedir?
Perpetual futures (süresiz vadeli işlemler), vadesi olmayan bir vadeli işlem sözleşmesi türüdür. Geleneksel vadeli işlemler genellikle aylık ya da üç aylık dönemlerde sona ererken, perpetual sözleşmeler süresiz olarak açık kalabilir. Bu da, pozisyonlarını sürekli yenilemek istemeyen kripto yatırımcıları için oldukça cazip bir özellik sunar.
Ancak bu sözleşmelerin bir sona erme tarihi olmadığından, varlığın gerçek piyasa fiyatıyla uyumlu kalmaları için bir denge mekanizmasına ihtiyaç duyarlar. İşte burada fonlama oranları devreye girer.
Fonlama Oranı (Funding Rate) Nedir?
Fonlama oranı, traderlar arasında yapılan periyodik ödemelerdir. Amaç, perpetual sözleşmenin fiyatını varlığın spot (gerçek) fiyatına yakın tutmaktır.
- Eğer perpetual sözleşme fiyatı spot fiyatın üzerinde işlem görüyorsa, long (uzun) pozisyon sahipleri short pozisyon sahiplerine ödeme yapar.
- Eğer perpetual fiyat spot fiyatın altında ise, short (kısa) pozisyon sahipleri long’lara ödeme yapar.
Bu ödeme borsa tarafından alınmaz; doğrudan pozisyon tarafları arasında el değiştirir. Fonlama oranını, perpetual sözleşmenin gerçeklikten uzaklaşmasını engelleyen bir dengeleme ücreti olarak düşünebilirsin.
Fonlama Oranını Kim Belirliyor?
Her borsa kendi formülünü kullanır, ancak genel mantık aynıdır.
- Perpetual sözleşme fiyatı ile spot fiyat karşılaştırılır.
- Aradaki fark ne kadar fazlaysa, fonlama oranı da o kadar yüksek olur.
- Ayrıca faiz ve borçlanma maliyetlerini yansıtmak için baz bir faiz oranı da hesaplamaya eklenir.
Fonlama Oranları Neden Değişir?
Fonlama oranı esas olarak piyasadaki pozisyon dağılımına bağlıdır.
- Çoğu kişi long pozisyondaysa, perpetual fiyat spot fiyatın üzerine çıkar ve oran pozitif olur.
- Short pozisyonlar ağır basarsa, tam tersi olur: fonlama negatifleşir.
Ayrıca volatilite de büyük rol oynar. Ani fiyat hareketleri, perpetual ve spot fiyatlar arasındaki dengeyi hızla bozabilir. Likiditenin düşük olduğu dönemlerde, küçük fiyat değişimleri bile fonlama oranını ciddi şekilde etkileyebilir.
Traderlar Fonlama Oranını Nasıl Kullanır?
Fonlama Arbitrajı
Bazı traderlar, fonlama oranlarından gelir elde etmek için fonlama arbitrajı denilen bir strateji uygular.
Örneğin:
- Spot piyasadan Ethereum satın alıp
- Aynı anda perpetual piyasada Ethereum satarlar (short pozisyon açarlar)
Eğer fonlama oranı pozitifse, fiyat hareketlerinden etkilenmeden fonlama ödemesi alabilirler.
Piyasa Duyarlılığı Göstergesi
Fonlama oranı, piyasanın ruh halini ölçmek için de kullanılır:
- Uzun süre pozitif kalırsa, piyasa aşırı iyimser (boğa) olabilir.
- Negatif hale gelirse, piyasa korku ve temkinlilik sinyalleri veriyor olabilir.
Kısa Vadeli Al-Sat Taktikleri
Bazı scalper ve kısa vadeli trader’lar, fonlama zaman damgasından hemen önce pozisyonlarını kapatarak bu ödemelerden kaçınmaya çalışır. Bu taktik özellikle negatif fonlama ödemesi yapılacaksa tercih edilir.
Geleneksel Piyasalarda Neden Benzeri Yok?
Geleneksel vadeli işlemler belirli tarihlerde sona erdiği için, fonlama oranına gerek kalmaz. Bu nedenle fonlama oranı kriptoya özgü bir kavramdır.
Yine de fonlama oranları, marjin işlemlerindeki borçlanma maliyetlerine veya tahvil piyasalarındaki faiz swaplarına benzetilebilir. Ancak unutma: kriptodaki bu sistem, doğrudan traderlar arası (peer-to-peer) işleyen benzersiz bir yapıdır.
Yaygın Hatalar ve Riskler
Pozitif Fonlama Her Zaman Kazanç Demek Değildir
Pozitif fonlama alıyor olman, kazandığın anlamına gelmez. Eğer piyasa pozisyonunun tersine hareket ederse, fonlamadan kazandığından çok daha fazlasını kaybedebilirsin.
Kaldıraç ile Gelen Gizli Maliyetler
Özellikle yüksek kaldıraç kullanıyorsan, fonlama ödemeleri zamanla birikerek sermayeni ciddi şekilde eritebilir. Bu durum birçok yatırımcının fark etmeden zarar etmesine yol açar.
Fonlamayı Göz Ardı Etmek
Fonlama oranı, her zaman kar-zarar hesabına dahil edilmelidir. Aksi takdirde, tüm stratejini sessizce bozabilir.
Fonlama oranları, kripto perpetual vadeli işlemlerinin arka planında işleyen ama büyük etkiler yaratan bir mekanizmadır.
Yatırım yapmadan önce fonlama oranlarını kontrol etmek, doğru zamanda doğru pozisyon almak kadar önemlidir.
Eğer kaldıraçlı işlem yapıyorsan, bu küçük yüzdeyi asla hafife alma çünkü zamanla kazancını ya da sermayeni tamamen değiştirebilir.
