Blockchain teknolojisinin uzun süredir karşı karşıya olduğu en büyük sorunlar; ölçeklenebilirlik, yüksek işlem ücretleri ve zincirler arası uyumsuzluk olarak öne çıkmaktadır. Sidechain (yan zincir) teknolojisi, bu sorunlara çözüm olarak sıkça dile getirilir. Ancak kavram o kadar sık kullanılır hale geldi ki, çoğu zaman anlamı bulanıklaşmıştır. Bu yazıda sidechain’lerin ne olduğunu, nasıl çalıştığını, hangi alanlarda fayda sağladığını ve hangi yönlerde yetersiz kaldığını ele alıyoruz.
Sidechain Nedir?
Sidechain, Ethereum veya Bitcoin gibi bir ana zincire paralel çalışan, ayrı bir blokzinciridir. Bu iki zincir arasında varlık transferine olanak tanıyan bir köprü (bridge) bulunur.
Ancak önemli olan nokta şudur: Sidechain’ler, güvenlik açısından ana zincire bağımlı değildir. Kendi konsensüs (mutabakat) mekanizmalarını ve doğrulayıcı (validator) ağlarını kullanırlar. Bu nedenle bir sidechain çöker veya saldırıya uğrarsa, ana zincir bundan etkilenmez.
Bu yönüyle sidechain’ler, ana zincirin güvenliğini doğrudan devralan Layer 2 çözümlerinden ayrılır. Örneğin Polygon PoS genellikle Layer 2 olarak anılsa da, teknik olarak bir sidechain’dir.
Sidechain’ler Nasıl Çalışır?
ETH’yi popüler bir sidechain olan Polygon’da kullanmak istediğinizi varsayalım. İşleyiş şu adımlarla gerçekleşir:
- Ethereum ağında bir akıllı kontrata ETH yatırırsınız.
- Bu kontrat, Polygon Köprüsünü tetikler.
- Polygon, kendi zincirinde kullanılmak üzere sarılmış ETH (wrapped ETH) üretir.
- Bu sarılmış ETH’yi gas ücretleri, DeFi işlemleri veya NFT’ler için kullanırsınız.
- İşlemleriniz bittiğinde Polygon üzerindeki wrapped ETH yakılır.
- Ana zincirdeki (Ethereum) gerçek ETH’niz serbest bırakılır.
Bu süreçte köprü, kilit bağlantı noktasıdır. Ancak aynı zamanda en zayıf halkadır. Çünkü birçok köprü, sınırlı sayıdaki doğrulayıcılar veya federasyonlar tarafından yönetilir ve siber saldırganlar tarafından sıklıkla hedef alınır.
Sidechain’ler Hangi Alanlarda Başarılıdır?
Sidechain’ler hız, düşük maliyet ve esneklik gerektiren durumlarda oldukça etkilidir. Eğer merkeziyetsizlik sizin önceliğiniz değilse, Ethereum’un ana katmanına göre çok daha özgür bir geliştirme ortamı sunabilirler.
Düşük İşlem Ücretleri
Sidechain’ler, işlem maliyetlerini ciddi oranda düşürür. Ethereum’da 15 dolara mal olan bir takas işlemi, Polygon’da birkaç kuruşa gerçekleşebilir.
Özelleştirilebilir Ortamlar
Geliştiriciler, kendi konsensüs modellerini, gas ücret yapılarını ve yönetişim sistemlerini kurabilir. Gnosis Chain, sabit ödemeler ve DAO oylamaları için tasarlanmış iyi bir örnektir.
Zincirler Arası Uyum
Sidechain’ler, farklı ağlar arasında varlık ve uygulama transferine olanak tanır. Örneğin Rootstock, Bitcoin ağına Ethereum benzeri akıllı kontratları entegre eder.
Sidechain’lerin Zayıf Noktaları Nelerdir?
Her ne kadar faydalı olsalar da, sidechain’lerin bazı temel zorlukları vardır:
Güvenlik Açıkları
Sidechain’ler, ana zincirin güvenliğinden yararlanmaz. Doğrulayıcı sayısı az olan veya merkezi yapıda çalışan sidechain’ler, manipülasyona ve saldırıya açık hale gelir.
Köprü Zayıflıkları
Köprüler sık sık saldırıya uğrar. Wormhole, Ronin ve Harmony gibi köprülerde yaşanan saldırılar milyarlarca dolar zarara neden olmuştur. Zayıf bir köprü, tüm sistemi riske atabilir.
Merkezileşme Endişeleri
Birçok sidechain, güvenilir taraflarca yönetilen federasyonlar tarafından çalıştırılır. Örneğin Liquid Network, işlevsel olsa da tam anlamıyla izin gerektirmeyen veya merkeziyetsiz değildir.
Likidite Dağılması
Varlıkların farklı zincirlere taşınması, likiditeyi bölerek DeFi uygulamalarında kullanıcı yoğunluğunu düşürebilir ve işlem kaymalarını artırabilir.
Sidechain ve Layer 2 Arasındaki Farklar
| Özellik | Sidechain | Layer 2 |
| Güvenlik | Kendi güvenliğini sağlar | Ana zincirin güvenliğini devralır |
| Mimari | Bağımsız zincir olarak çalışır | Ana zincir üzerine inşa edilir |
| Kullanım Alanı | Deneysel uygulamalar ve zincirler arası projeler için uygundur | Ethereum ölçekleme ve düşük gas ücretleri için geliştirilmiştir |
| Örnekler | Polygon PoS, Rootstock, Liquid, Gnosis | Arbitrum, Optimism, zkSync, Starknet |
Sidechain’leri Kimler Kullanıyor?
Polygon PoS
Ethereum için en yaygın kullanılan sidechain’dir. Aave, Uniswap ve birçok NFT platformuna ev sahipliği yapar. Hızlı ve ucuzdur; ancak Ethereum kadar güvenli değildir.
Rootstock
Bitcoin’e EVM uyumluluğu kazandıran bir sidechain’dir. Birleştirilmiş madencilik (merged mining) kullanır ve BTC ağına akıllı kontrat desteği sunar.
Gnosis Chain (Eski adıyla xDai)
Uygun maliyetli ve sabit ödemelere odaklanır. DAO’lar ve yönetişim araçları arasında popülerdir.
Liquid Network
Kurumsal ve kurumsal odaklı kullanım için geliştirilmiş bir Bitcoin sidechain’idir. Hızlı mutabakat ve varlık ihracı sunar. Federasyon modeliyle yönetilir.
Sidechain’ler Blockchain Ekosisteminde Nerede Konumlanır?
DeFi
Ethereum üzerindeki tıkanıklık olmadan daha hızlı ve düşük maliyetli finansal uygulamalar çalıştırmak için uygundur.
Oyun ve NFT
Oyunlar, yüksek gas ücretleri olmadan oyun içi ekonomiler ve NFT basımı için sidechain’leri tercih eder.
Kurumsal Kullanım
Şirketler, tedarik zinciri, ödeme sistemleri ve iç süreçleri yönetmek için izinli sidechain’leri kullanır.
Deneysel Geliştirme
Takımlar, token ekonomilerini, yönetişim modellerini ve akıllı kontratlarını ana ağın istikrarını riske atmadan test edebilir.
Sidechain’lerin Geleceği
Sidechain’ler geçici çözümler değil, çok zincirli (multi-chain) gelecek vizyonunun önemli bir parçasıdır:
- Güveni azaltmak için sıfır bilgi ispatları (zero-knowledge proofs) ile entegre olacaklar
- Bitcoin ve Ethereum gibi büyük ekosistemleri birbirine bağlayan yapılar olarak hareket ediyorlar
- Layer 2’ler ve modüler zincirlerle birlikte evrim geçirerek her biri farklı bir ihtiyaca hizmet edecek
Sidechain’ler, Ethereum veya Bitcoin’in yerini almak için değil, onları tamamlamak için var. Geleceğin blockchain yapısı; ağların birlikte çalıştığı bir sistemdir. Sidechain’ler ise bu sistemi bir arada tutan yapıştırıcılardan biridir.
