Bir otomat düşünelim, bizden para alıp talep edilen ürünü vermekle kalmıyor, parayla eksilen ürünleri müşterilerin de taleplerini dikkate alarak sipariş ediyor ve kendi kirasını ödüyor. Aynı zamanda makinenin ne sıklıkla temizleneceği konusunda kullanıcıları söz hakkına sahip oluyor. Tüm yönetimini kendi yapıyor ve herhangi bir yöneticiye ihtiyaç duymuyor çünkü tüm işlevleri kodlanmış durumda. Doğru bir yazılımla tabiri caizse hem büfe hem büfenin çalışanı olabiliyor.
Türkçe karşılığı “merkezi olmayan otonom organizasyon” olan Decentralized Autonomous Organization (DAO) basit şekilde çalışıyor. DAO yönetim modeli ilk kripto para olan Bitcoin, finans işlemlerinde aracıyı ortadan kaldırdığından beri gündemde olan bir fikir. Temelde amaç, hiyerarşik herhangi bir yönetim olmaksızın işlev görebilecek şirket veya organizasyonlar kurabilmek.
DAO Çalışma Mantığı
Bugün, Bitcoin ilk ve hatasız çalışan DAO olarak kabul ediliyor çünkü önceden programlandığı kurallarla otonom bir şekilde oybirliğiyle işlev görüyor. Bitcoin’den bu yana akıllı kontratlar Ethereum platformunda kullanıldı ve DAO çalışmaları yaygınlaşmaya başlayarak günümüzdeki haline geldi.
DAO otonomların, fonksiyonel olarak çalışabilmeleri için temelde uyacağı birtakım kurallara ve akıllı sözleşmelere ihtiyaçları vardır. Akıllı sözleşmeler otonom olarak internette bulunuyor olsa dahi kendi başına yapamayacakları görevler için insanlara ihtiyaç duyar. Bu şartlar sağlandığında DAO fonlama sürecine girer. Fonlama sürecinde ise iki konu önemlidir. İlk olarak DAO’nun iç mülkü olmalıdır çünkü organizasyon tarafından harcanabilecek veya aktiviteler karşılığı ödül olarak verilebilecek token’lar gerekir. İkinci olarak DAO yatırımcıları oylama ve işleyişi etkileme hakkı kazanmalıdır. Fonlama süreci bittiğinde tamamen otonom olarak bağımsız hale gelir. Bitcoin gibi açık kaynaklıdırlar ve tüm kuralları ve finansal işlemler blockchaine kaydedilir. Bu sayede tamamen değiştirilemez, şeffaf ve güvenilir hale gelir. DAO yatırımcısı olan herkes geleceğine dair teklifte bulunabilir. Teklif yoğunluğu olmaması için depozito zorunlu kılınabilir. Böylece yatırımcılar tarafından oylama yapılır ve çoğunluk sağlanırsa teklif gerçekleşir.
DAO’nun Faydaları
Şüphesiz ki DAO modern organizasyonların olası problemlerini çözme konusunda oldukça heyecan verici. Mükemmel tasarlandığında yatırımcıların organizasyonu şekillendirmesine olanak tanır. Hiyerarşi olmadığı için her türlü görüş ve öneri değerlendirmeye alınır. Katılımcılar önceden kuralları öğrendiği için de fikir ayrılığı söz konusu olmaz. Ayrıca hem teklif vermek hem de oylama yapmak yatırımcılar açısından belirli bir masrafa sebep olduğundan teklif verenleri iki kez düşündürür. Son olarak işlemler blokchainde gerçekleştiği için gözlemlemek herkes tarafından mümkündür. DAO ile ilgili dikkat edilmesi gereken nokta ise, yazılımında olası bir açık varsa bunun düzeltilmesi oylama ve zaman gerektirdiği için kötüye kullanım olabileceğidir. Herhangi bir saldırı durumunda zararlara oy birliği olmadan hiçbir şekilde müdahale edilemediğini unutmamak gerekir.
